- Landgoed van Gapinge -
In de winter van 2018 en in de lente maar grotendeels zomer van 2019 mocht ik een project uitvoeren in Gapinge (Walcheren). De opdrachtgever wil naamloos blijven en zal daarom 'opdrachtgever' heetten. Zijn grondbezit zal 'landgoed van Gapinge' genoemd worden als ik verwijs naar de locatie.
Een eerste vermelding van dit perceel gaat terug tot zeker van voor 1581. Het blijkt dat op dit landgoed ooit een kasteel heeft gestaan. Deze werd in opdracht van Aernout van Ceters gebouwd tussen 1603 en 1608. Men moet hier het woord kasteel niet verwarren met de kastelen zoals we deze zien in de films. Het gaat hier om een riant bouwsel met een buitenplaats van kasteel-achtige allure alsof deze verdedigd diende te worden. In de boeken staat echter te lezen dat deze 'verdedigbaarheid' in deze periode niet meer noodzakelijk was.
Toen ik ging zoeken naar verwijzingen van Het landgoed van Gapinge bleek dat er nog voordat het kasteel werd gebouwd op dezelfde plek een bescheiden boerderij heeft gestaan. Deze werd gerund door Ghysbregt Janse die de grond pachtte van de weduwe van Cornelis Wouterse. Het is dan ongeveer het jaar 1560.
Het perceel beslaat een oppervlakte van 3,5 hectare en bestaat uit een wooneiland met een gracht, bosschages, gras en weiland. Op het landgoed staat verder een boerenschuur met omheiningen en een waterput.
Om het landgoed met precisie te kunnen afzoeken heb ik de beschikbare tijd ingedeeld in de hieronder vermelde fases. Elke dag dat ik weer het landgoed betrad maakte dat ik even terug ging in de tijd en dagdroomde over wat er zich hier allemaal had heeft afgespeeld in het verleden. Elke vondst maakte dat ik heel even onderdeel was van dat verleden.
Fase I
Fase II
Fase III
Fase IV
Fase V
Fase VI
: het doorzoeken van de gracht en wanden. Deze waren drooggevallen in de zomer van 2018
: de buitenring van de gracht en de omliggende bosschages afzoeken
: de strook aan de westzijde van het perceel genaamd ‘de oude toegangsweg’ afzoeken
: het weiland afzoeken in drie sessies
: de oude boerenschuur aan de oostzijde van het perceel met de bosschage afzoeken
: het wooneiland afzoeken
In de maanden van zoeken, reinigen en determineren wijst alles er op dat er in de 16e tot eind 18e eeuw een hogere vorm van bedrijvigheid heeft plaatsgevonden op het landgoed van Gapinge. Een grote variëteit aan bodemvondsten staven deze stelling. Vanwege een erg hoge concentratie aan gevonden musketkogels op een relatief klein gebied, lijkt hier een bewijs geleverd te zijn dat het huidige weiland is gebruikt als vermoedelijk speel- of oefenterrein door en voor soldaten of schutters. Dit zal in de periode laat 17e eeuw tot midden 18e eeuw zijn geweest. Zij verbeterden dan hun schietvaardigheid door hun kogels af te vuren op hopen hooi. De hooibaal moest namelijk nog worden uitgevonden.
Specifieker ingaan op de telling en weging van de gevonden musket- en pistoletkogels, blijkt dat het grote merendeel van hetzelfde kaliber is. (zie het schema hieronder)
Het betreffende gebied waar de concentratie aan kogels lagen bevind zich op geruime afstand van de bewoonde omgrachting wat weer wijst op een specifiek oefenterrein dat daarvoor zou zijn aangewezen.
Bodemvondst
Doorsnede
Gewicht
Aantal
musketkogels
musketkogels
musket- en pistoletkogels
afwijkende formaten
18 - 18,5 mm
11 - 15 mm
8,5 - 10,5 mm
diverse maten
28 - 38 gram
9,5 - 20 gram
4 - 8 gram
diverse maten
71
6
11
5
Totaal aantal kogels
93
Naast de grote hoeveelheid kogels vond ik een ruime 70 munten waaronder enkele zilveren munten, dat weer naast de diverse knopen, vingerhoeden en andere voorwerpen. Het landgoed van Gapinge zou daarom wel eens het decor kunnen zijn geweest als huize van plezier, vertier en ontspanning gedurende de 17e - vroeg 19e eeuw, ook mede door de grote variatie in munten en penningen die hier zijn gevonden. Typerend is toch wel dat bijna alle zilveren munten zijn gevonden op of rondom het wooneiland. Hieronder een volledige lijst van vondsten.
Overige bodemvondsten
Duiten, oorden, rekenpenningen & zilveren munten
(per categorie)
Leesbare munten procinciaal
Stad Utrecht
Overijssel
Hollandia
Fisia
Zelandia (betreft geen spelfout)
Zeelandia (1 geknipt tongschraper)
Zeelandia (vrouw in tuin)
Oord Zeeland
2
1
1
1
11
5
1
1
Zilver provinciaal
Bezemstuiver Trasisvlania
Twee Stuiverstuk
1
1
nog te reinigen en te determineren
Koning Willem I - III
Leeuwencenten
Halve Leeuwencenten
Willem II / III centen
6
4
4
Tweede Wereldoorlog (WW II) munten
Eén cent zink Nederland
1
Overige
Heller IIII
Heller I
1
1
Nog niet leesbare / nog te reinigen en te determineren
Duiten
Penninkjes
Oorden / Rekenpenningne
23
2
6
1 is slechts een fragment van een Penning
Gewichten
Rond muntgewicht
Blokgewicht
Schijfgewicht
1
1
3
halve Teston Henri III / Henri IV
eventueel speelschijf / nog te determineren
Knopen
Anker / Marineknoop
Tudorknoop
Genie / Artillerieknoop
Platte knoop
Overige knoop
2
2
1
8
6
Beslag, gespen en sluitingen
Riembeslag
Beslag diversen
Profielgesp
Riem / schoengesp
Gespen diversen
Bandeliersluiting
2
7
1
1
9
1
rijk versierd
deel van een bandeliersluiting
Loodjes, vingerhoeden en bestek
Verzegel / graanloodjes
Vingerhoeden van messing
Mesheft bekroning
Tinnen schotel versierd
5
4
1
1
waarvan 2 fragmenten van vingerhoeden zijn
15e eeuw
fragment
Overige vondsten
Pijpkop en een deel van de steel
Meubelknop
Opschrift plaatje
Schakel gegraveerd
Onderdelen zakhorloge
Vondsten onbekend
1
1
2
1
2
22
hierin is metaal verwerkt
van een machine waarschijnlijk
Tot slot nog dit ......
Zoals veel van mijn activiteiten bijzonder zijn, zo stak dit project weer boven andere uit. Ik heb meermaals gezegd dat mijn speurtochten vaak ware avonturen in het verleden zijn. Zo in het bijzonder deze, waar ik niet allen een duik nam in een stukje Nederlands Zeeuwse geschiedenis, maar ook tegelijk een glimp mocht opvangen van de Spaanse geschiedenis. Dit door een zilveren muntsieraad terug te vinden van de dochter van de opdrachtgever.
De speurtocht over de herkomst van dit sieraad leidde mij naar een prachtig Spaans schip met een enorme zilverschat aan boord waard de munten van dit sieraad hoogstwaarschijnlijk onderdeel van waren.
Om dit hele verhaal te lezen verwijs ik graag naar de pagina Sieraad uit twee zilveren munten binnen het onderdeel van verhalen achter de vondsten op mijn website. Hier lees je het verhaal van twee munten die onderdeel uitmaakten van een heuse zilverschat op de zeebodem. Zo zie je maar weer dat je nooit kunt voorspellen wat je gaat vinden op iemands erf.
Ik ben de familie dankbaar dat ik dit metaaldetectie project heb mogen uitvoeren op hun landgoed. Dit project bestreek een flinke periode waarin meermaals is gezocht door Luctor et Detector. Aan het eind van dit project kan ik terugkijken op een leerzame en mooie nieuwe ervaring waarbij ik de hoop uitspreek dat mijn onderneming nu, en hopelijk in de toekomst een belangrijke bijdrage gaat leveren aan het behoud van ons cultureel erfgoed.
Onderstaand de vitrine zoals hij nu te bewonderen valt, met de gekozen vondsten door de opdrachtgever. De afbeelding rechts heeft de benamingen voor de vondsten zoals in de legenda daarnaast worden vermeldt.
Tot slot wil ik benadrukken dat dit verslag niet gepubliceerd, gedeeld of vermenigvuldigt mag worden zonder schriftelijke toestemming van Luctor et Detector. En daarnaast is er expliciet afgesproken met de opdrachtgever dat zijn naam of locatie perceel / adresgegevens niet door derden mogen worden gebruikt, of doorgegeven zonder toestemming van Luctor et Detector. Wilt u gebruik maken van deze afbeeldingen en / of tekst? Neem dan gerust contact met mij op.
Bronvermelding
uitsnede afbeeldingen Geoweb Zeeland
samenvatting voorgeschiedenis blad Nehalenia (werkgroep cultureel historie van het Koninklijk Zeeuwsch genootschap der wetenschappen)
determinatie hulp PAN Amsterdam (Jurgen van den Klooster)
determinatie uit het boek Metaalvondsten uit onze bodem (DDA)
Luctor et Detector
Zusterplein 15
4331 KM Middelburg
© 2019 - 2024 | Luctor et Detector